威妥玛–翟理斯式拼音法始于1867年,系由英国人威妥玛(Thomas Francis Wade)编制。威妥玛于1871年任英国驻华公使,1883年回国。1888年起在剑桥大学任教。他以拉丁字母为汉字注音,创立威氏拼音法。此后翟理斯(H. A. Giles)予以修订完善,故合称WG威氏拼音法(Wade-Giles System)。此拼音法与汉语拼音的对照请见文后所列表格。
于是我说:“那可就不是威氏拼音了。威氏拼音法规定:加撇号的T’=T,不加撇号的T=D;加撇号的P’= P,不加撇号的P=B。Taipei——T和 P都没加撇号,按照威氏拼音法就应该念成‘呆北’。”我半开玩笑地挑明:威氏拼音法的知识产权属于天下人,让他明白“The fact thatyou use the Wade-Giles System does not mean that you own it”(你们使用威氏拼音法并不等于就拥有它)。
我不可能对99.9%的西方人普及威氏拼音法,但至少可以让我教授的美国学生不致念错。我每次都是开学伊始就把汉语拼音—威氏拼音对照表发给他们,要求他们以此为标准读写汉字的标音,但如此长的表他们一时难以记住。我就告诉他们:只要遇到中文姓氏、名字、地名等的英文音译,一定要“Be alert”(小心警惕);先问自己“Wade-Giles or pinyin”(这是威氏拼音还是汉语拼音)?如果是前者,则加撇号的T’=T,不加撇号的T=D;加撇号的P’= P,不加撇号的P=B等。
类似的例子还有宋子文,他的姓名Tse-ven Soong(T. V. Soong)也不是用威氏拼音法翻译的。其父宋嘉树(1864-1918,原名韩教准)由于家境贫寒,12岁时就飘洋过海,到美国找堂舅父谋生。他舅父姓宋,是旅居美国马萨诸塞州波士顿、经营丝茶生意的侨商。舅父没有儿子,他就被其收为养子,从此改姓宋,名嘉树。宋嘉树到美国是在1886年,虽然已经有了威氏拼音法,但是别忘了:他舅父早在威氏拼音法问世之前多年前就旅居美国了,只能用粤语发音把姓译成“Soong”。同样,孙中山(孙逸仙)的英文姓名Sun Yat-sen也是用粤语发音翻译的。
Pinyin -- W-G
a -- a
ai -- ai
an -- an
ang -- ang
ao -- ao
ba -- pa
bai -- pai
ban -- pan
bang -- pang
bao -- pao
bei -- pei
ben -- pen
beng -- peng
bi -- pi
bian -- pien
biao -- piao
bie -- pieh
bin -- pin
bing -- ping
bo -- po
bu -- pu
ca -- ts'a
cai -- ts'ai
can -- ts'an
cang -- ts'ang
cao -- ts'ao
ce -- ts'e
cen -- ts'en
ceng -- ts'eng
cha -- ch'a
chai -- ch'ai
chan -- ch'an
chang -- ch'ang
chao -- ch'ao
che -- ch'e
chen -- ch'en
cheng -- ch'eng
chi -- ch'ih
chong -- ch'ung
chou -- ch'ou
chu -- ch'u
chuai -- ch'uai
chuan -- ch'uan
chuang -- ch'uang
chui -- ch'ui
chun -- ch'un
chuo -- ch'o
ci -- tz'u
cong -- ts'ung
cou -- ts'ou
cu -- ts'u
cuan -- ts'uan
cui -- ts'ui
cun -- ts'un
cuo -- ts'o
da -- ta
dai -- tai
dan -- tan
dang -- tang
dao -- tao
de -- te
deng -- teng
di -- ti
dian -- tien
diao -- tiao
die -- tieh
ding -- ting
diu -- tiu
dong -- tung
dou -- tou
du -- tu
duan -- tuan
dui -- tui
dun -- tun
duo -- to
e -- o
en -- en
er -- erh
fa -- fa
fan -- fan
fang -- fang
fei -- fei
fen -- fen
feng -- feng
fo -- fo
fou -- fou
fu -- fu
ga -- ka
gai -- kai
gan -- kan
gang -- kang
gao -- kao
ge -- ko
gen -- ken
geng -- keng
gong -- kung
gou -- kou
gu -- ku
gua -- kua
guai -- kuai
guan -- kuan
guang -- kuang
gui -- kuei
gun -- kun
guo -- kuo
ha -- ha
hai -- hai
han -- han
hang -- hang
hao -- hao
he -- ho
hei -- hei
hen -- hen
heng -- heng
hong -- hung
hou -- hou
hu -- hu
hua -- hua
huai -- huai
huan -- huan
huang -- huang
hui -- hui
hun -- hun
huo -- huo
ji -- chi
jia -- chia
jian -- chien
jiang -- chiang
jiao -- chiao
jie -- chieh
jin -- chin
jing -- ching
jiong -- chiung
jiu -- chiu
ju -- chü
juan -- chüan
jue -- chüeh
jun -- chün
ka -- k'a
kai -- k'ai
kan -- k'an
kang -- k'ang
kao -- k'ao
ke -- k'o
ken -- k'en
keng -- k'eng
kong -- k'ung
kou -- k'ou
ku -- k'u
kua -- k'ua
kuai -- k'uai
kuan -- k'uan
kuang -- k'uang
kui -- k'uei
kun -- k'un
kuo -- k'uo
lü -- lü
la -- la
lai -- lai
lan -- lan
lang -- lang
lao -- lao
le -- le
lei -- lei
leng -- leng
li -- li
lian -- lien
liang -- liang
liao -- liao
lie -- lieh
lin -- lin
ling -- ling
liu -- liu
long -- lung
lou -- lou
lu -- lu
luan -- luan
luan -- lüan
lue -- lüeh
lun -- lun
luo -- lo
ma -- ma
mai -- mai
man -- man
mang -- mang
mao -- mao
mei -- mei
men -- men
meng -- meng
mi -- mi
mian -- mien
miao -- miao
mie -- mieh
min -- min
ming -- ming
miu -- miu
mo -- mo
mou -- mou
mu -- mu
nü -- nü
na -- na
nai -- nai
nan -- nan
nang -- nang
nao -- nao
nei -- nei
nen -- nen
neng -- neng
ni -- ni
nian -- nien
niang -- niang
niao -- niao
nie -- nieh
nin -- nin
ning -- ning
niu -- niu
nong -- nung
nou -- nou
nu -- nu
nuan -- nuan
nue -- nüeh
nuo -- no
ou -- ou
pa -- p'a
pai -- p'ai
pan -- p'an
pang -- p'ang
pao -- p'ao
pei -- p'ei
pen -- p'en
peng -- p'eng
pi -- p'i
pian -- p'ien
piao -- p'iao
pie -- p'ieh
pin -- p'in
ping -- p'ing
po -- p'o
pou -- p'ou
pu -- p'u
qi -- ch'i
qia -- ch'ia
qian -- ch'ien
qiang -- ch'iang
qiao -- ch'iao
qie -- ch'ieh
qin -- ch'in
qing -- ch'ing
qiong -- ch'iung
qiu -- ch'iu
qu -- ch'ü
quan -- ch'üan
que -- ch'üeh
qun -- ch'ün
ran -- jan
rang -- jang
rao -- jao
re -- je
ren -- jen
reng -- jeng
ri -- jih
rong -- jung
rou -- jou
ru -- ju
ruan -- juan
rui -- jui
run -- jun
ruo -- jo
sa -- sa
sai -- sai
san -- san
sang -- sang
sao -- sao
se -- se
sen -- sen
seng -- seng
sha -- sha
shai -- shai
shan -- shan
shang -- shang
shao -- shao
she -- she
shen -- shen
sheng -- sheng
shi -- shih
shou -- shou
shu -- shu
shua -- shua
shuai -- shuai
shuan -- shuan
shuang -- shuang
shui -- shui
shun -- shun
shuo -- shuo
si -- ssu
song -- sung
sou -- sou
su -- su
suan -- suan
sui -- sui
sun -- sun
suo -- so
ta -- t'a
tai -- t'ai
tan -- t'an
tang -- t'ang
tao -- t'ao
te -- t'e
teng -- t'eng
ti -- t'i
tian -- t'ien
tiao -- t'iao
tie -- t'ieh
ting -- t'ing
tong -- t'ung
tou -- t'ou
tu -- t'u
tuan -- t'uan
tui -- t'ui
tun -- t'un
tuo -- t'o
wa -- wa
wai -- wai
wan -- wan
wang -- wang
wei -- wei
wen -- wen
weng -- weng
wo -- wo
wu -- wu
xi -- hsi
xia -- hsia
xian -- hsien
xiang -- hsiang
xiao -- hsiao
xie -- hsieh
xin -- hsin
xing -- hsing
xiong -- hsiung
xiu -- hsiu
xu -- hsü
xuan -- hsüan
xue -- hsüeh
xun -- hsün
ya -- ya
yai -- yai
yan -- yen
yang -- yang
yao -- yao
ye -- yeh
yi -- i
yin -- yin
ying -- ying
yo -- yo
yong -- yung
you -- yu
yu -- yü
yuan -- yüan
yue -- yüeh
yun -- yün
za -- tsa
zai -- tsai
zan -- tsan
zang -- tsang
zao -- tsao
ze -- tse
zei -- tsei
zen -- tsen
zeng -- tseng
zha -- cha
zhai -- chai
zhan -- chan
zhang -- chang
zhao -- chao
zhe -- che
zhen -- chen
zheng -- cheng
zhi -- chih
zhong -- chung
zhou -- chou
zhu -- chu
zhua -- chua
zhuai -- chuai
zhuan -- chuan
zhuang -- chuang
zhui -- chui
zhun – chun
zi -- tzu
zong -- tsung
zou -- tsou
zu -- tsu
zuan -- tsuan
zui -- tsui
zun -- tsun
zuo -- tso